बंगलादेशको अवस्था निकै जटिल छ । बंगलादेशमा भर्खरै भएका प्रदर्शनहरूमा इस्लामवादी समूहहरू विशेष गरी जमात-ए-इस्लामी र हेफाजत-ए-इस्लामले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्। यी समूहहरूले सरकारी जागिर-कोटा प्रणाली र पेन्सन सुधार जस्ता मुद्दाहरूमा व्यापक असन्तुष्टिलाई पूंजीकृत गर्दै, विरोधलाई धार्मिक आयाम थप्दै। प्रदर्शन र राजनीतिक उथलपुथलपछि प्रधानमन्त्री शेख हसिनाले राजीनामा दिएपछि यी इस्लामी समूहहरू हिंसा र अशान्तिमा संलग्न छन्।

जमात-ए-इस्लामीले विरोध प्रदर्शन, जुलुस र र्‍यालीहरू आयोजना गर्दै सक्रिय रूपमा संलग्न भएको छ। उनीहरुमाथि हिंसा भड्काएको र सुरक्षा बलसँगको झडपमा भाग लिएको आरोप लागेको छ । अर्को प्रभावशाली इस्लामी समूह, हेफाजत-ए-इस्लाम पनि विरोध प्रदर्शनमा संलग्न भएको छ। उनीहरूले शरिया कानून र अन्य रूढीवादी उपायहरू लागू गर्नका लागि आफ्ना मागहरूका बारेमा आवाज उठाइरहेका छन्। दुबै समूहहरू विरोध प्रदर्शनका क्रममा हिंसात्मक झडपहरूमा जोडिएका छन्, जसको परिणामस्वरूप महत्त्वपूर्ण हताहत र अशान्ति भएको छ। यी इस्लामवादी समूहहरूको संलग्नताले बंगलादेशको राजनीतिक परिदृश्यमा एउटा जटिल तह थपेको छ, किनकि उनीहरूले थप रूढीवादी इस्लामिक राज्यको लागि धकेल्छन्।

प्रधानमन्त्री शेख हसिनालाई पदच्युत गरेपछि, जमात-ए-इस्लामी अशान्तिको अग्रपंक्तिमा रहेको छ, जसले हिंसात्मक झडप र ठूलो हताहत भएको छ। JeI को एक विवादास्पद इतिहास छ, जसमा 1971 को मुक्ति युद्धमा युद्ध अपराधमा कथित संलग्नता समावेश छ। यो इतिहासले वर्तमान तनावमा योगदान गरेको छ।

जमातमा पाकिस्तान समर्थक र कट्टरपन्थी इस्लामवादीहरू भरिएका छन्। सन् २००९ मा अवामी लिग सत्तामा आएदेखि जमातले हिंसात्मक प्रदर्शनमा आफ्नो संलग्नता बढाएको थियो। जमातको दर्ता रद्द भएपछि यसका सदस्य र समर्थकहरूले २०१३ र २०१८ को बीचमा कानून प्रवर्तन अधिकारीहरू र सरकार विरुद्ध ठूलो संख्यामा आक्रमणहरू गरे। जमातले अवामी लीगलाई सधैं इस्लाम विरोधी र भारत-समर्थकको रूपमा चित्रण गरेको छ।

जैआइको विद्यार्थी संगठन इस्लामी छात्र शिबिर विशेषगरी युवा र विद्यार्थी समुदायबीचको विरोध प्रदर्शनमा सक्रिय रहेको छ । उनीहरुमाथि विद्यार्थी आन्दोलनलाई बृहत् राजनीतिक आन्दोलनमा परिणत गरी हिंसा भड्काएको आरोप लगाइएको छ ।

हेफाजत-ए-इस्लाम बंगलादेश (HIB) पनि देशको राजनीतिक परिदृश्यमा एक महत्वपूर्ण खेलाडी भएको छ, विशेष गरी प्रधानमन्त्री शेख हसिनालाई हालै हटाएपछि। विरोध प्रदर्शनमा एक प्रमुख खेलाडी, तिनीहरू ठूला-ठूला प्रदर्शनहरू आयोजना गर्नमा संलग्न छन् र विरोधको क्रममा हिंसात्मक झडपहरूसँग जोडिएका छन्। उनीहरूको एजेन्डामा शरिया कानूनको कार्यान्वयन समावेश छ। HIB ले बंगलादेशमा शरिया कानूनको कार्यान्वयनको लागि लामो समयदेखि वकालत गर्दै आएको छ, जसमा ईश्वरनिन्दा विरोधी कानूनहरू समावेश छन्। उनीहरूले सार्वजनिक जीवनमा उनीहरूको सहभागितामा प्रतिबन्ध सहित महिला अधिकारहरूमा अंकुश लगाउन आह्वान गरेका छन्। यसले शिक्षा प्रणालीलाई इस्लामिक सिद्धान्तहरूसँग अझ नजिकको पङ्क्तिबद्ध गर्न सुधार गर्न खोज्छ। उनीहरुको एउटा माग पुरुष र महिलालाई सार्वजनिक स्थानमा स्वतन्त्र रुपमा अन्तरक्रिया गर्न प्रतिबन्ध लगाउनु हो । यी बिन्दुहरूले बंगलादेशलाई थप रूढीवादी इस्लामिक राज्यमा रूपान्तरण गर्ने एचआईबीको फराकिलो लक्ष्यलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। विशेष गरी राजनीतिक अस्थिरता र हालैको उथलपुथलका कारण उनीहरूको प्रभाव बढेको छ।

2013 मा जब जमात नेताहरूले युद्ध अपराध मुद्दाहरूको सामना गरिरहेका थिए, तब हेफाजतले पनि ढाकामा शाहबाग आन्दोलन (बंगलादेशी धर्मनिरपेक्ष ब्लगरहरू र विद्यार्थीहरूले 1971 मा युद्ध अपराधका लागि जिम्मेवार जमात नेताहरूको मुद्दा चलाउन माग गर्न आयोजना गरेको) विरुद्ध जमातसँग ऐक्यबद्धतामा विरोध प्रदर्शन गर्‍यो। हेफाजतले शाहबाग आन्दोलनमा जमातलाई समर्थन गरेको थियो किनभने यसले बंगलादेशमा इस्लाम जोखिममा छ भन्ने विश्वास गर्‍यो। यद्यपि, पछि, हेफाजतले एएलसँग बलियो सम्बन्ध बनायो किनभने जमातको अनुपस्थितिमा यो देशको एकमात्र शक्तिशाली इस्लामिक संगठन हुनेछ र सरकारी स्रोतहरूमा पहुँच हुनेछ भन्ने कुरामा विश्वस्त थियो। तर कोटाको विरोध सुरु हुने बित्तिकै हेफाजत आफ्नो सहयोगी अवामी लिगको विरुद्धमा भयो र सरकार विरुद्ध जनतालाई परिचालन गर्न सक्रिय रूपमा संलग्न भयो। हेफाजत-ए-इस्लामको सहभागिताले विरोधमा धार्मिक आयाम थप्यो र तिनीहरूको संलग्नताले विरोधलाई तीव्र बनायो, किनभने तिनीहरूको पर्याप्त अनुयायी र प्रभाव छ, विशेष गरी ग्रामीण क्षेत्रमा।

हेफाजतले आफूलाई राजनीतिमा रुचि नभएको र सत्ता प्राप्त गर्ने इच्छा नभएको दाबी गरेको छ । तैपनि हेफाजतले सरकारसँग प्रचण्ड माग राखेर राजनीतिक क्षेत्रमा आफ्नो उपस्थिति पक्कै पनि महसुस गराएको छ । आफ्ना मागलाई दबाउनका लागि देशका विभिन्न ठाउँमा आन्दोलन र र्‍यालीहरू आयोजना गरिसकेको छ । हेफाजतमाथि हिंसा भड्काएको र देशमा विघटन गरेको आरोप पनि लगाइएको छ। 2013 मा, आन्दोलनले नास्तिक ब्लगरहरू विरुद्ध विरोध गर्दा सबैभन्दा धेरै समर्थन जम्मा गर्यो। हेफाजतको कट्टरपन्थी मागहरूको पालनाले निस्सन्देह अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र अल्पसंख्यक अधिकारहरू प्रतिबन्धित गर्नेछ।

हालैको हिंसामा जमात-ए-इस्लामी (जेआई) र हेफाजत-ए-इस्लाम जस्ता इस्लामिक धार्मिक समूहहरूको संलग्नताले बंगलादेशको जनमतलाई महत्त्वपूर्ण रूपमा असर गरेको छ। केही मानिसहरूले जेआईलाई राष्ट्रिय स्थिरताको लागि खतराको रूपमा हेर्छन्, जबकि अरूले पूर्व अवामी लीग सरकारले यसलाई राजनीतिक असहमतिमाथि आक्रमणको रूपमा हेर्छन्। हिंसा र अशान्तिमा इस्लामिक समूहहरूको संलग्नताले आम जनतामा डर र अनिश्चितताको भावना सिर्जना गरेको छ। धेरैजना थप हिंसाको सम्भाव्यता र उनीहरूको दैनिक जीवनमा पर्ने प्रभावको बारेमा चिन्तित छन्। जनसंख्याका खण्डहरू, विशेष गरी रूढिवादी विचारहरू भएकाहरूले विश्वास गर्छन् कि पार्टीलाई अनुचित रूपमा लक्षित गरिएको छ र इस्लामिक राज्यको लागि उनीहरूको मागहरू वैध छन्।

यद्यपि यी समूहहरूले धर्मनिरपेक्ष शिक्षा प्रणाली र महिला अधिकारको विरोध सहित सामाजिक मुद्दाहरूमा धेरै हदसम्म अल्ट्रा-कन्जरभेटिभ दृष्टिकोण राख्छन्। हेफाजतले इस्लामिक कट्टरपन्थी समूह भएको सबै मापदण्ड पूरा गर्छ। समूहले इस्लामका अन्य व्याख्याहरूलाई खारेज गर्छ, जुन अहमदियालाई गैर-मुस्लिम घोषणा गर्ने प्रयासमा देख्न सकिन्छ। हेफाजतले आफ्नो लक्ष्य हासिल गर्न हिंसालाई समर्थन गर्छ, जसरी समूहले फ्रान्स र भारतको विरोध गर्न हिंसक प्रदर्शनमा संलग्न हुँदा प्रमाणित हुन्छ। अर्को गम्भीर चिन्ता भनेको जमात निकट भविष्यमा एक मात्र लडाकु समूह बन्न सक्छ।

जबकि बंगलादेश सेना एक धर्मनिरपेक्ष संस्था हो, त्यहाँ केही उदाहरणहरू छन् जहाँ सेना भित्रका केही गुटहरूले इस्लामवादी समूहहरूसँग सम्बन्ध राखेका छन्। उदाहरणका लागि, केही अफिसरहरू, दुवै सेवारत र सेवानिवृत्त, जमात-ए-इस्लामी बंगलादेशसँग जोडिएका छन्। यी जडानहरूले कहिलेकाहीं राजनीतिक परिदृश्यलाई प्रभाव पारेको छ, विशेष गरी अशान्तिको अवधिमा। सेनाको कर्फ्यू लागू नगर्ने र हसिनाबाट प्रभावकारी रूपमा समर्थन फिर्ता लिने निर्णयले पनि प्रदर्शनको परिणाममा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो।

समग्रमा, स्थितिले बंगलादेशी समाज भित्रको व्यापक तनावलाई झल्काउँदै जटिल र विभाजित जनमतको नेतृत्व गरेको छ। जे होस्, जेईआई र त्यस्ता समूहका कार्यहरूले धर्मलाई राजनीतिसँग मिसाउने खतराहरूलाई उजागर गर्दछ। देशको भावी दिशा र यसलाई आकार दिन इस्लामवादी समूहहरूको भूमिकाको बारेमा चलिरहेको बहसको साथ स्थिति तनावपूर्ण छ।