विज्ञहरूले चीनको विश्वव्यापी पूर्वाधार विकास परियोजना बेल्ट एण्ड रोड इनिसियटिभ (बिआरआई)बाट हुने आर्थिक लाभको आँकलन गरिरहे पनि पछिल्ला केही वर्षयता त्यसका वातावरणीय प्रभावहरू स्पष्ट हुन थालेका छन्। चिनियाँ नेतृत्वको विशाल रेल र सडक निर्माण परियोजनाहरू विकासको विकृत धारणाहरू प्रकट गर्ने प्रायः पारिस्थितिक रूपमा संवेदनशील क्षेत्रहरूबाट गुज्रिरहेका छन्, जसले वन्यजन्तु र वनस्पतिको हानि र अत्यधिक प्रदूषणको कारणले अन्ततः आदिवासी समुदायहरूलाई बोझ पारेको छ।

खनिजहरू, कृषि वस्तुहरू र आफ्ना कम्पनीहरूका लागि लगानीका अवसरहरू प्राप्त गर्ने आफ्नो खोजमा, चीनले सडक, रेलमार्ग र जलविद्युत परियोजनाहरू निर्माण गरेर विश्वव्यापी वातावरणीय अवस्थाहरूमा अतुलनीय प्रभाव छोडिरहेको छ।

दक्षिणपूर्वी एसियामा, बीआरआईको उपस्थितिले संरक्षण, जीविकोपार्जन र दिगोपनको सन्दर्भमा चिन्ताजनक चिन्ताहरू निम्त्याएको छ। 2018 मा, इन्डोनेसियाको सुमात्रामा चीनको SOEs द्वारा एक जलविद्युत परियोजनाले यस क्षेत्रका ओराङ्गुटानहरूलाई गम्भीर खतरामा पारेको थियो, किनभने परियोजनाले यस क्षेत्रको बाढी र सडक र पावरलाइनहरू निर्माण गरेको थियो। यद्यपि, सबै परियोजनाहरूलाई गम्भीर छानबिनको दायरामा ल्याइँदैन किनभने विकासोन्मुख देशका सरकारहरूले प्रायः परियोजनाहरूको सम्भावित आर्थिक लाभहरूलाई वातावरणको लागि लागतलाई बेवास्ता गर्न पर्याप्त आकर्षक पाउँछन्, जस्तै म्यानमारको मामलामा भयो। कम्बोडिया परियोजनाहरूमा मेकोङ नदीमा अर्को चीन-समर्थित बाँध परियोजनाले त्यहाँका मानिसहरूका लागि नकारात्मक बाह्यता सिर्जना गरिरहेको छ किनकि निर्माणले माछाको बसाइँसराइ र तिनीहरूको जनसंख्यालाई बाधा पुर्‍याउनेछ, यस क्षेत्रका माछा मार्नेहरूको जीविकोपार्जनलाई थप हानि पुर्‍याउँछ।

वास्तवमा, चीन विश्वका ती सबै कुनाहरूमा पुगिरहेको छ जहाँ क्षेत्रीय सरकारहरू पनि पुग्न सक्दैनन्। कङ्गो नदी बेसिनको दुर्गम क्षेत्र होस्, दक्षिण अमेरिकाको सभाना, वा दक्षिणपूर्वी एसियाको डेल्टा होस्, इकोसिस्टम वा क्षेत्रहरूको सबैभन्दा संवेदनशील क्षेत्रहरूमा चिनियाँ कम्पनीहरूले उत्खनन वा निर्माण गरेको पाइन्छ। यद्यपि निर्माण केही राष्ट्रहरूमा सीमित हुन सक्छ, वातावरणीय प्रभावहरू वास्तवमा सीमा बिना फैलिन्छ।

विज्ञहरूले विदेशमा चिनियाँ व्यापार सञ्चालनका आधारभूत कुराहरूमा आफ्नो चिन्ता व्यक्त गर्छन् जुन अत्यधिक भ्रष्टाचार र पारदर्शिताको अभावले चिन्ह लगाइएको छ, जसले कम मिडिया जाँचको नेतृत्व गर्दछ। यसरी, BRI परियोजनाहरूको वास्तविकता सार्वजनिक रूपमा राम्रोसँग थाहा छैन, किनभने तिनीहरूको कमजोर प्रेस स्वतन्त्रता र कुनै पनि प्रकारको सार्वजनिक बहसको अन्त्यको कारण। आयोजक राष्ट्र वा कुनै अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाको आवाज उठाउँदा चिनियाँ कम्पनीहरूले आफ्ना परियोजनाहरूलाई हरियो धुनमा आफ्नो विशेषज्ञता देखाउँछन्।

यसबाहेक, त्यहाँ प्रमाणहरू छन् जसले सुझाव दिन्छ कि चिनियाँ लगानीले आयोजक देशको श्रम बजारमा रोजगारी सिर्जना गर्न नसकेको, गरीब श्रम अभ्यासहरू पछ्याउँदै, र यसको उत्खनन अभ्यासहरूले पानी र माटोको क्षय र गैरकानूनी गतिविधिहरूलाई बढावा दिएको छ। इथियोपियामा चिनियाँ परियोजनाहरूको मूल्याङ्कन गर्ने प्रतिवेदनअनुसार आयोजना कार्यान्वयनको मापदण्ड अत्यन्तै न्यून रहेको पाइएको थियो। यस परियोजनामा पर्यावरणीय र सामाजिक प्रभाव मूल्याङ्कनको अभाव थियो, जसले गर्दा प्रदूषण, वन फँडानी, र इथियोपियाका आदिवासी भूमिहरूलाई हानि सम्बन्धी मुद्दाहरूको कारणले बासस्थानको विनाश र फोहोर व्यवस्थापनका समस्याहरू निम्त्यायो।

विश्व वन्यजन्तु कोष (WWF) को प्रतिवेदन अनुसार बीआरआई विस्तारले 265 खतरामा परेका प्रजातिहरू, 1,739 महत्त्वपूर्ण पक्षी क्षेत्रहरू र प्रमुख जैविक विविधता क्षेत्रहरू, र प्रभावित क्षेत्रहरूमा शिकार र वन विनाशको बढ्दो घटनाहरूसँग सम्बन्धित छ। चीन वन्यजन्तु र अवैध काठको व्यापारको सबैभन्दा ठूलो बजार हो भन्ने तथ्यसँग यी जैविक विविधता हटस्पटहरूमा चीनको उपस्थिति हुन सक्ने सम्भावना छ।

अचम्मको कुरा के छ भने, धेरै अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले पनि BRI को वर्तमान र सम्भावित वातावरणीय प्रभावहरूको बारेमा धेरै आवाज उठाइरहेको छैन। समस्या निम्नानुसार छ। पहिलो, यसको विरुद्ध आवाज उठाउनेहरूलाई प्रायः पश्चिमको कठपुतली भनेर बोलाइन्छ, चीन विरोधी भावनालाई बढावा दिन्छ। अर्कोतर्फ, चीन आफैं स्वदेशी र अन्तर्राष्ट्रिय मिडिया आवाजहरू (विकासोन्मुख राष्ट्रहरूबाट) रोक्नमा पर्याप्त कुशल छ। तेस्रो, चीनले बीआरआई अन्तर्गत निकासी र विस्तारको आफ्नो नव-साम्राज्यवादी उद्देश्यलाई “प्रो-ग्रोथ/विकास” वाश दिएको छ। तसर्थ, ग्लोबल साउथको पूर्वाधार विकास र विकासको बहानामा, चीन यसको वातावरणीय ह्रास र बाह्यताको लागि मुख्य रूपमा जिम्मेवार छ। यसबाहेक, राष्ट्रहरू, विशेष गरी अफ्रिकाका, ऋणको प्रतिकूल सर्तहरूका साथ चिनियाँ ऋणको जालमा बाँधिएका छन्। घाना लगायतका देशहरूले पूर्वनिर्धारित र ऋणको पुनर्संरचना नभएमा कोको, बक्साइट र तेल जस्ता प्राकृतिक स्रोतहरू गुमाउने कगारमा छन्। यसरी, अस्थिर सरकारहरू र कमजोर संस्थाहरू भएका यी राष्ट्रहरूले “असल काम गर्ने” बेइजिङको विरुद्धमा आवाज उठाउँदैनन्।

बीआरआईलाई हरियाली बनाउने, उनीहरूका ऊर्जा परियोजनाहरूलाई हरियाली बनाउने र बेइजिङका मन्त्रालयहरूद्वारा हरित घोषणाहरूको शृङ्खलामा बढ्दो बहस भए पनि यो मुख्यतया आलोचकहरूलाई बन्द गर्नको लागि अवस्थित छ। वास्तविकतामा, चीनका SOEs वा निजी कम्पनीहरूले गरेको अनुपालन सिद्धबाट टाढा छ। BRI का समर्थकहरूले दावी गर्छन् कि चीनले वास्तवमा घरेलु र अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा प्रदूषण नियन्त्रण गर्न कदम चालेको छ, जसरी यसको विशाल वृक्षारोपण परियोजनाहरू र जीवाश्म ईन्धन संलग्नतामा कमी, अन्यहरू बीचमा प्रदर्शन गरिएको छ। तर, यी कार्यहरू ठूला निर्माण आयोजनाहरू मार्फत वातावरण र स्थानीय जीविकोपार्जनमा परेको सरासर नोक्सानलाई कभर गर्न पर्याप्त र उपयुक्त छैनन्।

अन्त्यमा, चीनले प्रस्तुत गरेको सबैभन्दा बलियो तर्क भनेको “कसैको कुरा” हो: पश्चिमले आफ्नो आर्थिक स्वार्थ पूरा गर्दा के हुन्छ? यसको जवाफ एक संरक्षणवादी प्रो विलियम लरेन्सले दिएका छन्, जसले तर्क गर्छन् कि चीनको सरासर आकार र मापन र बेइजिङको अपारदर्शी संस्थागत संस्कृति र निर्णय प्रक्रियाले यसलाई अझ गाह्रो विश्वव्यापी शक्ति बनाउँछ। सामना। पश्चिमका नागरिकहरूसँग सरकारको विरुद्धमा प्रतिक्रिया दिने, उनीहरूलाई चुनावी सजाय दिने र घरेलु वा अन्तर्राष्ट्रिय वातावरणीय क्षतिको लागि मिडियामा खुला रूपमा आलोचना गर्ने शक्ति छ, जुन चीनमा वास्तवमा अवस्थित छैन। अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले सोच्न र काम गर्न धेरै छ। बीआरआईको आर्थिक लाभको बारेमा बहस अझै जारी छ, र यो प्रक्रियामा शुद्ध हार्ने र विजेता को थिए समयले मात्र बताउन सक्छ, तर यथास्थितिले वातावरण नै नेट हारेको छ भनेर प्रकट गर्दछ। बीआरआई र यसको “विकास वाश” मार्फत “विश्वव्यापी रूपमा यसका नीतिहरू र निगमहरूले निम्त्याउने वातावरणीय ह्रासको सरासर मापन” संग, यसमा अज्ञेयवादी बस्ने समय छैन।