जितपुर सिमरा उपमहानगर ११ खेस्रौलकी ४८ वर्षीया महगी चौधरीको दैनिकी व्यस्तताले भरिएको छ । बिहान सबेरै उठेर घरको चुलोचौका सक्याएपछि उनी मकै बाली स्याहार्न खेतमा पुग्छिन् । ४ बिघा खेतमा मकै खेती गरेकी उनको खेतको मकैको घोगा दाना लागिसकेको छ ।

उनका पति बौराही चौधरी सिमरास्थित सूर्य नेपालमा मजदुरी गर्छन् । २ छोराछोरी काम र अध्ययनको शिलशिलामा घर बाहिर छन् । घर मात्र नभई खेतीपातीको जिम्मेवारी पनि महगीकै काँधमा छ । ‘के गर्ने मकै बालीलाई सुगा र जंगली बदेलबाट जोगाउनु पर्छ,’ उनले भनिन्, ‘पतिलाई फुर्सद छैन, छोराछोरी पढ्न गएका छन्, कि त खेत बाँझो राख्नुपर्‍यो, नत्र म आफैं अघि सर्नुपर्‍यो ।’

डेढ बिघा खेतमा मकै खेती गरेकी अर्की स्थानीय गृहिणी ४६ वर्षीया जुगी चौधरीको दैनिकी महगीभन्दा भिन्न छैन । पति भागवत चौधरी राजेश मेटल उद्योगमा काम गर्छन् । छोराछोरीहरू अध्ययनका लागि राजधानीमा छन् । मकै बालीनाली लगाउनेदेखि भित्र्याउनेसम्मको जिम्मेवारी उनले बेहोरेकी छन् । ‘के गर्ने घर व्यवहार चलाउन पतिले जागिर खाएपछि खेत बाँझो राख्न भएन,’ उनले भनिन्, ‘अनि खेतीपातीको सबै जिम्मेवारी हामी महिलाले नै सम्हाल्नुपर्छ ।’

यस सिजनमा ४ बिघा मकै बाली स्याहार्दै छन् अर्की गृहिणी राजकुमारी चौधरी । पति परमानन्द केडिया समूहमा जागिरे छन् । छोराछोरी अध्ययनका लागि भारतमा छन् । उनले पनि घरदेखि खेत सम्मको जिम्मेवारी आफंै सम्हालेकी छन् । ‘के गर्ने हामीले मिहिनेत मजदुरी गरेर छोराछोरीलाई पढाइरहेका छौं,’ राजकुमारी भन्छिन्, ‘भोलि उनीहरूले पढेर जागिरे भएपछि हामीले जस्तो पसिना चुहाउनु नपरोस् ।’

महगी, जुगी र राजकुमारीजस्ता यहाँका थुप्रै थारू महिला अहिले घर र खेत दुवैको जिम्मेवारी सम्हालिरहेका छन् । धरतीपुत्र र सोझासाझा थारू समुदायमा पछिल्लो समय बढेको जागिर र शिक्षाप्रतिको आकर्षणले गृहिणी महिलामा यस्तो जिम्मेवारी थपिने क्रम बढ्दै छ । उनीहरू घरमूलीदेखि गृहिणीसम्मको जिम्मेवारी एक्लै धान्दै छन् । सखारै उठेर गोठका गाइबस्तु स्याहार्नेदेखि चुलोचौका भ्याउनु र खेतीपातीको सिजनमा दिनभरिजसो खेतमा बसेर बालीनाली स्याहार्नु उनीहरूको दैनिकी बनेको छ । तराईमा खेतीपातीको जिम्मेवारी पुरुषले बढी सम्हाल्ने परम्परालाई चिर्दै उनीहरू पुरुषसरहको कठोर जिम्मेवारी निर्वाह गरिरहेका छन् ।

राजकुमारी खेतीपातीको सिजनमा आफूहरू दैनिक १६ घण्टासम्म कठोर मिहिनेत गर्ने गरेको बताउँछिन् । ‘भाले नबास्दै हामीले ओछ्यान छोड्ने गरेका छौं,’ उनले भनिन्, ‘राति सबै गाउँले सुतिसकेपछि हामी खेतीपाती र घरव्यवहार सकेर मात्र ओछ्यानमा जान्छौं ।’

उनका पति परमानन्द पछिल्लो समय यस भेगका थारू समुदायका महिलामा ठूलो जिम्मेवारी थपिएको बताउँछन् । ‘यो परिवर्तन थारू समुदायमा जागिर र शिक्षाको आकर्षण बढेपछि आएको हो,’ उनले भने, ‘नयाँ पुस्तामा शिक्षाको आकर्षण बढेपछि प्राय: सबै घरका छोराछोरीले बढी समय अध्ययनमा दिएका छन्, अध्ययन सकेपछि उनीहरू जागिरको सिलसिलामा घर छोड्छन्, घरमूली पुरुषहरू पनि जागिर र मजदुरीका लागि दैनिक घर छोडेर हिँड्छन्, यस्तो अवस्थामा गृहिणीले दोहोरो जिम्मेवारी सम्हाल्नुको विकल्प छैन ।’

यसले उनीहरूको आत्मविश्वास र जिम्मेवारी वहन क्षमता पनि बढेको परमानन्द बताउँछन् । यस भेगका मधेसी मूलका गृहिणीका तुलनामा थारू समुदायका गृहिणीहरूमा चेतना, जिम्मेवारी वहनको क्षमता बढेको आफूले अनुभव गरेको उनले बताए ।

कान्तिपुर दैनिकबाट साभार